ا

ختلال اتونومیک در بیماری ام اس

سه جزء برای سیستم عصبی اتونومیک وجود دارد که شامل سمپاتیک و پاراسمپاتیک و سیستم عصب روده ­ای می­باشد. سیستم عصبی اتونومیک عملکردهای غیر هشیار بدن مثل ضربان قلب، تنظیم درجه حرارت بدن، ادرار کردن، فشار خون، ریت تنفس و عملکرد جنسی را کنترل می­کند. که همه­ ی این موارد در بیماری ام اس مختل می­شوند. این موارد عبارتند از:

۱- اختلال تغییر در درجه حرارت:

شیوع اختلال در تنظیم درجه حرارت بدن در افرادی که به ام اس مبتلا هستند بین ۹۰-۶۰ % گزارش شده است.

۲- اختلال قلبی عروق

اختلال قلبی عروق ۱۰-۵۰ % افراد مبتلا به ام اس را شامل می­شود که با افزایش پاسخ ضربان قلب و فشار خون به دنبال محرک­ه ایی مثل ورزش و استرس همراه است. نشانه­ هایی مانند: هیپوتانسیون وضعیتی، سرگیجه، و سردرد خفیف می­تواند توانایی شخص را برای حفظ تعادل، یا حرکت (تحرک) در محیط اطراف تحت فشار قرار دهد.

۳- اختلال در عملکرد خواب:

اختلال خواب بین ۶۰-۴۵ % مبتلایان به ام اس گزارش شده است. بعضی از مشکلات خواب مستقیماً به علائم ام اس مرتبطند. مانند استرس، اسپاستی به ویژه در پاها، عدم تحرک، افسردگی، اضطراب و درد. هم چنین برخی از عوارض جانبی داروها نیز می­تواند باعث دشواری در به خواب رفتن شوند (معتمد، ۱۳۸۹).

۴- اختلال عملکرد مثانه

شیوع اختلال ادرار کردن در مبتلایان به ام اس حدود ۵۰-۳۰% گزارش شده است جزء تظاهرات ناشی مربوط به مرحله پیشرفته ­ی بیماری است. نشانه ­های مربوط به مثانه عموماً در سه گروه زیر جای می­گیرند:

– عدم توانایی در ذخیره و نگهداری ادرار (هایپررفلکسی، عدم بازداری)

– عدم توانایی تخلیه­ی ادرار (هایپو رفلکسی، هایپوتونی)

– آمیزه­ای از هر دو . در هر سه حالت، بیمار دچار تکرار ادرار، فوریت دفع ادرار و بی اختیاری شده و نیازمند حمایت­ های خاص می باشد.

۵- اختلال عملکرد روده

شیوع اختلال عملکرد روده در مبتلایان به ام اس ۶۸-۴۵ % با طول مدت بیماری ارتباط دارد (ویلیامز و همکاران ۲۰۱۴). مشکلات روده شامل یبوست، متراکم شدن مدفوع و بی­ اختیاری ادرار می­باشد. مصرف مایعات کافی، وجود فیبر در رژیم غذایی و اغلب در حل این مشکلات مؤثر واقع می­شود (اسملتزر، ۲۰۱۴).

در رابطه با اختلال عملکرد روده و مشکلات عمده بیماران یبوست و بی اختیاری مدفوع می­باشد. یبوست حدوداً ۵۳-۳۶ % موارد در بیماران مبتلا به ام اس دیده می­شود. عواملی که با یبوست ارتباط دارند، عبارتند از: داروهای خاص، ضعف عضلات شکم، اسپاسم، رژیم غذایی و بی حرکتی.

بی اختیاری مدفوع نیز در ۲۵% از بیماران، یک بار در هفته و در ۵۱% بیماران کمتر از یک بار در ماه دیده می­شود. عواملی سبب ساز عبارتند از، یبوست، اختلال عمل اسفنکتر، داروهای خاص و رژیم غذایی (جعفریان و صادقی، ۱۳۸۵).

۶- اختلال عملکرد جنسی:

اختلال عملکرد اتونوم سبب اختلال در عملکرد جنسی در مردان و زنان مبتلا به ام اس می­شود (ویلیامز و همکاران ۲۰۱۴). بیماران مبتلا به ام اس و شرکای جنسی آنها با مشکلاتی روبه رو هستند که در فعالیت جنسی آنها تأثیر می­گذارد، این مشکلات هم ناشی از پیامدهای مستقیم نابودی عصب می باشد و هم در اثر واکنش­های روانی شخص نسبت به بیماری پدید می­ آید. بروز خستگی زود هنگام، کشمکش ­های درونی ناشی از افسردگی و وابستگی به دیگران، ناپایداری احساسی و هیجانی، از دست دادن اعتماد به نفس، مشکلات را وخیم تر می­کند (اسملتزر ۲۰۱۰، ترجمه مشتاق ۱۳۸۹).

کاهش فعالیت جنسی، کاهش تمایلات جنسی، کاهش حس منقطه تناسلی، کاهش ترشحات و لزجی واژنی و مشکلات ارگاسم شایع­ترین مشکلات جنسی در زنان مبتلا به ام اس گزارش شده است (مرقاتی خویی، قادری، امینی و حقانی، ۱۳۹۱). دمیرکارین، یوگاز، سایکا، یردلن و اسلان، (۲۰۰۶) طی مطالعه­ای نشان دادند که ۸۰درصد بیماران مبتلا به ام اس، مشکلات جنسی داشته و کاهش میل جنسی شایع­ترین شکایت آنان بوده است.

ب- خستگی:

اکثر مبتلایان از این نشانه رنج می­برند و این نشانه اغلب ناتوان کننده­ترین نشانه می باشد (اسملتزر، ۲۰۱۴). طبق مطالعات انجام شده، بالاترین میزان شیوع خستگی در بیماران مبتلا به ام اس ۹۰-۷۰ درصد است (سوراکا و همکاران، ۲۰۰۴). احساس خستگی اغلب در شروع بیماری ام اس رخ می دهد و در طول سیر بیماری باقی می­ماند و می­تواند خفیف یا شدید باشد (ماتوسکا، ماتیووتز وفین لیسون، ۲۰۰۷ و رامپو و همکاران، ۲۰۰۷).

نشانگان خستگی به چندین شکل توصیف می­شود: بیحالی و خستگی غیر قابل تحمل، تمایل به زود خسته شدن و فقدان انرژی (مالوگو و اوستون، ۲۰۰۹).

خستگی یکی از شایع­ترین شکایات بیماران مبتلا به اسکلروز منتشر می­باشد. علل خستگی بیش از اندازه در بیماران ممکن است به دلیل فرآیندهای نوروایمونولوژی و ناتوانی جسمانی ناشی از بیماری، خستگی های عضلانی به دلیل اسپاسیتی، داروهای مصرفی و مشکلات همراه بیماری از قبیل افسردگی و اختلالات خواب باشد (نبوی و همکاران، ۱۳۸۵).

خستگی در بیماران مبتلا به ام اس هم به صورت جسمی و هم به صورت فکری تجربه می­شود. خستگی جسمی اغلب به صورتی که اندام­ها را کرخت می­کند، به طوری که حرکت غیر ممکن شده و یا با کوشش زیادی صورت می­گیرد. خستگی ذهنی کمتر شناخته شده است.

مطالعاتی در زمینه مشکلات شناختی حافظه در بیماران ام اس پیشرفته، صورت گرفته نشان داده است که فکر کردن در این بیماران ممکن است مختل شود. خستگی فکری در این بیماران به صورت نوعی پراکندگی گسستگی در تفکر بروز می­ نماید (بخشی و همکاران، ۲۰۰۰؛ برگامسچی، استان و ماتیوس، ۱۹۹۷).

افسردگی، گرما، کم خونی، تغییرات ناشی از بیماری و داروها می­توانند به خستگی کمک کنند (مشتاق به نقل از اسملتزر ۱۳۸۹). به طور کلی خستگی ناشی از ام اس به چند گروه طبقه ­بندی می­شود:

۱- خستگی اولیه: نتیجه صدمات سیستم عصبی مرکزی می­باشند که شامل:

– تب خفیف: یک نوع خستگی است که سراسر بدن را در برگرفته و مستقیماً هیچگونه ارتباطی با فعالیت بدنی و ورزش ندارد.

– خستگی با دوره کوتاه: این نوع خستگی درگروهی از عضلات خاص از قبیل دست (به دنبال نوشتن) در مدت زمانی کوتاه بروز می­کند.

– خستگی ناشی از حساسیت به گرما: هر گونه افزایش دمای بدن می­تواند منجر به بروز این نوع خستگی شود.

۲– خستگی ثانویه: این نوع خستگی ممکن است ناشی از عوامل دیگری غیر از بیماری ام اس باشد، این عوامل عبارتند از:

– اختلال خواب: اغلب به علت عواملی است که می­توان آنها را تخفیف داد. برای مثال از اسپاسم عضلات، درد، نیاز به دفع ادرار در هنگام شب، افسردگی و اضطراب نام برد.

– عفونت: ممکن است سبب بروز یک سری از علائمی گردد که می­تواند منجر به خستگی شود برای مثال سرماخوردگی یا آنفولانزا ممکن است سبب افزایش درجه حرارت بدن شود.

– داروها: از عوارض جانبی مصرف اینترفرون ها عوارض شبه آنفولانزایی است که فرد دچار تب و لرز شدید، سردرد و خستگی می­شود.

– افسردگی: ممکن است به علت صدمات عصب و یا به علت فشارهای روانی ناشی از بیماری ام اس باشد.

– محیط: نور و درجه حرارت محیط زندگی بیمار خیلی مهم است. نور ضعیف سبب فشار به سیستم بینایی شده و گرما سبب تشدید خستگی می­گردد. (جعفریان و صادقی، ۱۳۸۵، امامی زاده ۱۳۹۲، به نقل از جلینگ، ۲۰۱۳)